Als de PvdA er voor iedereen wil zijn, moet iedereen zich thuis voelen bij de PvdA

Bij het debat van het diversiteitsnetwerk en het roze netwerk van de PvdA in WOW, Amsterdam

Mijn moeder werkte haar hele leven als laborante in het Westeinde Ziekenhuis in Den Haag, het grote stadsziekenhuis waar altijd de wat heftiger gevallen werden binnengebracht op de Eerste Hulp. Als ze thuiskwam, vertelde ze ons – mij, mijn oudere zusje en broer – haar verhalen. Over steekpartijen, over een man met een zaag in zijn rug. De maatschappij trok in het ziekenhuis aan haar voorbij. En ze leerde ons: behandel ieder mens met respect, want we zijn allemaal mensen.

Anil Ramdas

De mens zien in de ander. Dat is ook wat publicist Anil Ramdas in november 2011 – twee maanden voor zijn zelfgekozen dood – leerde aan mij en mijn studenten van de media-opleiding van de Hogeschool van Amsterdam. Ik had hem uitgenodigd om een gastles te verzorgen over migratie en identiteit. Dat deed hij uit de losse pols, zonder gebruik te maken van een PowerPoint. Hij ging op een bureau zitten en begon te vertellen. Een uur lang. De studenten luisterden aandachtig.

Hokjes

Hoe doe je dat? De mens zien in de ander? Ten eerste door te beseffen dat ieder mens onbewust opgroeit met de neiging om andere mensen in hokjes te stoppen, etiketten op ze te plakken, ze een identiteit op te dringen, de wereld beziet vanuit het referentiekader waarmee hij/zij is opgegroeid. Ik groeide op in een nagenoeg honderd procent witte omgeving in Den Haag in de jaren 80. Op mijn witte, tamelijk elitaire middelbare school kwam er op een enkeling na niemand uit de kast, omdat de omgangsvormen niet bepaald een veilig klimaat boden aan leerlingen met een niet-heteroseksuele geaardheid. In de brugklas hadden wij “proppendienst”, moesten we om de zoveel tijd na de pauzes het schoolplein opruimen. Dat werd “Turkendienst” genoemd. Zwarte Piet was nog onomstreden, had nog dikke lippen en gouden ringen in zijn oren. Tijdens geschiedenis leerden wij over de ontdekkingsreizen, over de kolonisering van Afrika en Azië, werd er over “slaven” gesproken in economische termen, als onderdeel van de Trans-Atlantische “driehoekshandel”. De mens die tot slaaf was gemaakt, was vakkundig uit dat verhaal verwijderd.

Burgerrechten

Met die achtergrond ging ik studeren in Amsterdam, opnieuw in een nagenoeg honderd procent witte omgeving. Elf jaar geleden stapte ik van de journalistiek over naar het onderwijs. Ik werd docent Journalistiek en Schrijven aan de media-opleiding van de Hogeschool van Amsterdam. Daar studeerden toen nog voornamelijk witte studenten uit verschillende Noord-Hollandse steden en dorpen. Juist in die tijd speelde de discussie over Zwarte Piet op om daarna over te gaan in een bredere discussie over identiteit. Het thema diversiteit stond op de agenda, zij het nog als een enigszins abstract begrip. Ik mocht een module ontwikkelen: Diversity, Politics and Culture. De lessen waren gewoon in het Nederlands, maar die Engelstalige titel maakte het wat hipper, aldus mijn toenmalige leidinggevende. Met een collega ontwikkelde ik lessen over migratie, burgerrechten, religie. De achterliggende gedachte: kom je straks te werken in de samenleving, dan moet je begrijpen wie de mensen zijn die daar rondlopen.

Metro

En ik nodigde Ramdas uit voor zijn gastcollege over identiteit. Hij leerde de studenten en mij de tweede les hoe je de mens kunt zien in de ander. Een heel erg simpele en doeltreffende les: probeer je in te leven in de ander. Probeer je letterlijk voor te stellen wat het betekent om die ander te zijn. Dan komen er vragen als: wat betekent het om in Nederland op te groeien met een donkere huidskleur, of om met een hoofddoek in de metro te zitten, of om als twee mannen of vrouwen hand in hand over straat te lopen, of om je man noch vrouw te voelen. Ik ontdekte dat je de antwoorden op deze vragen het beste kunt vinden door in gesprek te gaan met de mensen om wie het gaat.

Taboes

Met de jaren werd de studentenpopulatie op onze opleiding steeds diverser, en de vraag hoe wij, als voornamelijk wit lerarenteam – gelukkig verandert dit nu ook echt bij de HvA – met deze diversiteit om moesten gaan, werd steeds urgenter. Een collega vroeg mij of ik samen met haar en drie andere docenten de “HvA Diversity Hub” wilde oprichten, een platform over diversiteit in de breedste zin van het woord. De “Hub” is in feite een ontmoetingsplek waar een open gesprek wordt gevoerd door studenten en docenten van allerlei achtergronden en geaardheden. Taboes zijn er niet, maar nadrukkelijk geldt de regel: probeer je in te leven in de ander. Door deze gesprekken leerde ik steeds beter hoe diversiteit werkt en niet werkt, hoe het is om op te groeien met een donkere huidskleur in een witte omgeving, hoe het voelt om continu een stempel te krijgen, een etiket.

Zelfbewustzijn

Diversiteit werkt het beste als zij er echt ís. In Amsterdam zijn er nu scholen die zo divers zijn dat diversiteit vanzelfsprekend is. Kinderen van verschillende achtergronden gaan met elkaar om omdat ze met elkaar omgaan. Zoals er nu op steeds meer scholen – toegegeven, wat vaker in de stad – kinderen niet meer uit de kast komen, niet uit angst voor negatieve reacties, maar omdat het niet meer nodig is. Ze hebben gewoon de seksualiteit die ze hebben. Als ik nu om me heen kijk dan constateer ik dat we in een mooie tijd leven. Het zelfbewustzijn van mensen neemt toe: mensen accepteren het niet meer dat ze achtergesteld worden omdat ze een donkere huidskleur hebben, een hoofddoek dragen, een niet-heteroseksuele geaardheid hebben, transgender zijn. Hoe anders is deze tijd dan die donkere jaren 80 in Den Haag?

PvdA

Wat betekent dit alles voor de PvdA? De sociaaldemocratie heeft als leidend ideaal om met zoveel mogelijk mensen voor zoveel mogelijk mensen een sociale, rechtvaardige en duurzame samenleving en toekomst te realiseren. Als je die ambitie serieus neemt, moet die samenleving zichtbaar zijn in de partij. En niet als uithangbord waar je tijdens verkiezingen mee kunt pronken. Het betekent dat diversiteit in de breedste zin van het woord zichtbaar moet worden gemaakt in alle geledingen van de partij. Het betekent dat je thema’s als identiteit en diversiteit agendeert binnen de partij maar ook met debatten en evenementen buiten de partij. Niet omdat we zo nodig aan iedereen willen laten zien hoe “woke” we zijn, maar omdat alleen in een diverse partij diversiteit kan slagen, omdat we alleen een échte sociaaldemocratische partij kunnen zijn als mensen van alle achtergronden, religies, geaardheden zich bij ons thuis voelen. Zodat wij de mens zien in de ander en dat ook uitdragen naar de samenleving.